İMAM HATİP LİSELERİNDE

KUR’AN-I KERİM ÖĞRETİMİ İÇİN ÖNERİLER

 

Nazif Yılmaz

Kadıköy Anadolu imam Hatip Lisesi ve İHL

Meslek Dersleri Öğretmeni·

nazifyilmaz@gmail.com

 

Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim, melek Cebrail (a.s.) vasıtasıyla Peygamberimiz Hz. Muhammed’e (s.a.v.) vahiy yoluy­la indirilmiş, mushaflarda yazılmış, tevatürle nakledilmiş, okunma­sıyla ibadet olunan, Allah kelamıdır. Kur’an-ı Kerim, kendisini gönderen Yüce Rabbimizin de buyurduğu gibi “rahmettir, şifadır, hidayettir, öğüttür.” (Yûnus suresi, 57. ayet)

Kur’an-ı Kerim, insanlığın kurtuluşu için, kulların ihtiyaçlarına göre en son gönderilen ve kıyamete kadar da hükmü geçerli olan ilahî kitaptır. Hidayet rehberi olarak gönderilen Kur’an-ı Kerim, yirmi üç senede peyderpey indirilmiştir. Bu kitapta yüce Rabbimiz insana değer vermiş ve ona seslenmiştir. Peygamberimiz de Kur’an-ı Kerim’i, bize okumuş, öğretmiş ve onun getirdiği ölçüleri uygulayarak açıklamıştır.

Bizim de gerçek anlamda Müslüman olmak için, Kur’an-ı Kerim’in getirdiği ölçüleri öğrenmemiz ve hayatımızda uygulamamız gerekir. Kur’an-ı Kerim’i öğrenmek, İslam dinini öğrenmektir. Peygamberimiz (s.a.v.) “Sizin en hayırlınız, Kur’an’ı öğrenen ve öğretendir.” (Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 21)  buyurarak bu hususa işaret etmişlerdir. Bu sebeple, Kur’an-ı Kerim’i öğrenmek, okumak, anlamaya çalışmak ve öğretmek en faziletli amellerdendir. Bir Müslüman’ın Kur’an-ı Kerim’e karşı vazifesini beş maddede özetleyebiliriz:

Öğrenmek,

Okumak,

Okuduğunu anlamak,

Anladığını uygulamak,

Uyguladıklarını başkalarına öğretmek.

Kur’an okumak ve dinlemek, başlı başına bir ibadettir. Bunun için namazlarımızda Kur’an okuruz. Namaz geçerli olacak kadar Kur’an’dan bir miktar ezberlemek farzdır. Kur’an-ı Kerim dersi İmam Hatip Liselerinde okutulan temel derslerin başında gelir. Kur’an-ı Kerim okuması iyi olan öğrencilerin okullarından mezun olduktan sonra toplum içinde kendilerini daha iyi ifade edebildikleri ve özgüvenlerinin gelişmiş olduğu gözlemlenmiştir. Yeri geldiğinde İmam Hatip’lik yapacak bu mezunların doğru ve düzgün Kur’an okumayı öğrenmeleri için gelişen teknolojiyi ve değişen şartları da göz önünde bulundurarak yeni yöntem ve tekniklerin uygulanması gerekir.  

Her ilmin kendine mahsus öğretim yöntemleri olduğu gibi Kur’an-ı Kerim okumayı öğrenmenin ve öğretmenin de kendine mahsus yöntemleri vardır. Kur’an-ı Kerim’in Arapça’nın fonetiğine uygun olarak öğrenilip okunması için bu yöntemlerin iyi bilinip uygulanması gerekir. Kur’an öğreniminde kulağa hitap çok önemlidir. Harflerin mahreçlerinin (ağızdan çıkış yerlerinin) ve telaffuzlarının (söyleniş şekillerinin) iyi bir okuyucudan  dikkatli bir şekilde dinlenerek  kavranılması gerekir. 

Kur’an-ı Kerim eğitimi, hoca merkezli bir eğitimdir. Hiç kimse bir hocadan okumadan ya da sesinden duymadan Kur’an okumayı doğru bir şekilde  öğrenemez. Bu sebeple, Kur’an-ı Kerim’i, “Fem-i Muhsin” (iyi bir okuyucu) diye vasfedilen bir hocadan dinleyerek hatta onun okuyuş şeklini görerek öğrenmek gerekir. Kaset ve CD lerden öğrenirken de durum böyledir. Dinlenilen bölümleri dikkatli bir şekilde tekrarlayıp hocanın okuyuşuna benzetmek gerekir.

İmam Hatip Liseleri gençlerimizin Kur’an-ı Kerim öğrenmeleri için iyi bir fırsattır. Öğretmenlerimizin bu fırsatı iyi değerlendirip Kur’an okumayı düzgün ve doğru şekilde onlara öğretmesi gerekmektedir. Biz bu bölümde İmam Hatip Liselerimizde  Kur’an öğreten hocalarımızın Kur’an-ı Kerim okumayı, doğru ve düzgün öğretmelerinin adım adım yöntemleri üzerinde duracağız.

A. ELİF-BÂ ÖĞRETİMİ İÇİN ÖNERİLER :

1. Sınıf ortamında bütün öğrencilere aynı Elif-ba okutulmalıdır.
2. Elif-bâ dersinde yazılı çalışma yapılmalıdır.
3. Harflerin elif, ba, cim, sad, ayn gibi isimlerini öğretme üzerinde fazla yoğunlaşmadan harekelerle okunuşa (sesli okumaya-sesi fark ettirmeye) geçilmelidir.
4. Harekelerle beraber harflerin başta-ortada ve sonda yazılışları da verilmelidir.
5. Kelime öğretiminde  harflerin önce ayrı ayrı sonra da bitişik yazılışları gösterilmeldir.
6. Cezm öğretilirken bütün harflerin üstün, esre ve ötre harekeli elif ile cezimli okunuşu yapılmalıdır. (eb, ib, üb, et, it, üt,…) Sonra da örneklere geçilmelidir.
7. Medlerin öğretiminde önce bütün harfler elif, vav ve yâ medli okunmalı (ââ, îî, ûû, bââ, bîî bûû, tââ, tîî, tûû,…) sonra da örneklere geçilmelidir.
8. Şeddelerin öğretiminde aynı sistem kullanılmalıdır. Önce bütün harfler şeddeli öğretilmeli (ebbe, ibbe, übbe, ette, itte, ütte, …) sonra da örneklere geçilmelidir.
9. Harekeler, cezm, medler ve şedde ile ilgili örnek alıştırmalarla konular iyice kavrandıktan sonra tenvin konuları işlenmelidir.

10.  Vav ve yâ şeklinde yazılan elif, zamir, el takısı, okunmayan elif ve elif-lam, uzatma işaretleri (Med işaretleri) ve mukattaa harflerinin öğretimiyle elif-bâ tamamlanır. ^[1]

11.  Öğrencilerin Kur’an’a okumaya geçme heyecanlarını canlı tutmak için namaz dua ve sureleri üzerinde fazla durmadan Fatiha ve Bakara 1-5. ayetlerden okuma çalışmalarına başlanılmalıdr. (Gerek görülürse sadece namaz duaları elif-bâ’dan okutulabilir.) Bu ilk okuyuşlarda öğretmen her bir kelimeyi koro halinde öğrencilere tekrar ettirmeli sonra da aynı yere kendilerinin çalışmalarını istemelidir.

12.  Elif-ba okuturken harfleri mahreçleriyle beraber düzgün kavratılmalıdır. Bunun için de harf talimi yapılmalıdır. Harflerin mahreç ve telaffuzlarının iyi kavranılabilmesi için bu çalışma önemli bir adımdır. Harflerin cezimli, meldi ve şeddeli okunuşları koro halinde tekrar edilmelidir. Arada bir öğrencilere tekrarlatılarak mahreçlerin iyice kavranılıp kavranılmadığı kontrol edilmelidir. Bu konuda da ısrarcı olunmamalıdır. Kur’an okumaya geçtiklerinde bu hatalarını düzelteceklerini göz önünde bulundurulmalıdır. Harflerin mahrec ve telaffuzlarının düzgün öğretilmesinde eğitim CD’lerinden yararlanılmalıdır.

13.  Harflerin mahreç ve telaffuzlarını öğretirken bazı harf gruplarının öğretimine özen gösterilmelidir. Öğrencilere bu harflerin okunuşlarını iyi kavratılmalıdır. Özellikle şu üç harf grubu üzerinde dikkatli durulmalıdır. : “se, sin, sad”, “zal, ze, zı” ve “ha, hı, he”.

14.  Derslerde Kur’an-ı Kerim öğrenme, okuma ve öğretmenin faziletiyle ilgili hadisler okunup kısaca yorumlanmalı ve öğrenciler Kur’an okumaya teşvik edilmelidir.

 

 

B.YÜZÜNE KUR’AN OKUMAYI GELİŞTİRMEK İÇİN ÖNERİLER :

 

1. Kur’an-ı Kerîm’ okumaya geçen öğrencilerle öncelikle Kur’an’ın ilk sayfalarından satır satır yüzüne okuma çalışmaları yapılmalıdır.
2. İlk sayfalara çalışırken en fazla üç satır, kelime kelime veya birkaç kelime önce öğretmen okuyup sonra da öğrenci tekrar ederek koro halinde okunmalıdır.
3. Koro çalışması yapılan yeri öğrenci sınıfta veya ders dışında yaklaşık 15-20 defa okumalıdır. (Aynı yeri defalarca okutmak okumayı hızlandırmak açısından çok mühimdir.)
4. İlk sayfa bitinceye kadar aynı metot uygulanmalıdır.
5. İkinci sayfada beş satır üzerinde aynı çalışma yapılmalıdır.
6. Üçüncü veya dördüncü sayfadan itibaren öğrencinin durumuna göre yarım sayfaya geçilebilir. Aynı metot öğrencinin okuma hızına göre yarım sayfa olarak bir müddet devam etmelidir.
7. Yarım sayfayı güzel okuyan öğrenci için artık bir sayfaya geçilmeli, yine koro okuyuşu ile çalışılmalı ve öğrencilerin ders dışı en az on beş defa okuyarak derse gelmeleri sağlanmalı ve bir muddet de bu şekilde devam edilmelidir.
8. Derslerde vakit sınırlı olduğu için öğrenciler arasında gruplar oluşturup kendi içlerinde birlikte çalışmaları ve birbirlerini dinlemeleri sağlanmalıdır. Öğretmen, zamanı dikkate alarak öğrencilerin bir ya da yarım sayfa okuyuşunu tamamen dinlemek yerine bir miktar dinlemeyi tercih etmelidir. Bu dinleme okuma seviyelerini ve derse hazırlık durumlarını ölçmek için yeterli olacaktır.

 

C. YÜZÜNE KUR’AN OKUMAYI HIZLANDIRMAK İÇİN ÖNERİLER :

 

1. Öğrencilerin Kur’an okumaya geçme heyecanlarını bir fırsat olarak değerlendirilmeli ve bu heyecan diri tutulmalıdır. Bu çerçevede onların Kur’an okurken zorlanmamaları için çok sayfa okutmak yerine aynı sayfayı çok defa okutmak tercih edilmelidir. Ayrıca öğrencinin hangi tarihte hangi sayfayı kaç defa okuduğu öğretmenin defterine kaydedilmelidir.
2. Bazen dakikalı okuyuşa geçerek öğrenciler arasında tatlı bir yarış başlatılmalıdır. Buna göre sınıf seviyesini dikkate alarak belirli bir sürenin altında okuyan öğrenciler şampiyon ilan edilebilir. Bu öğrenciler imkân dâhilinde kitap, kalem, defter, sakız, şeker, bisküvi ve gofret gibi küçük hediyelerle ödüllendirilebilir. Öğrencilerin hangi gün kaç dakikada okuduğunu da kaydediniz. (Örnek bir puanlama)
   1. Bir tam sayfayı 1-30 arasında okuyana pekiyi
   2. Tam sayfayı 1:30-2:00 arasında okuyana iyi
   3. Tam sayfayı 2: 00- 2:30 arasında okuyana orta
   4. Tam sayfayı 2: 30 ve daha aşağısında okuyana zayıf not takdir edilebilir.
   5. Öğrencilerin hangi gün hangi sayfayı kaç defa okuduğu ve kaç dakikada okuduğu ve kendisine not olarak ne takdir edildiği mutlaka öğretmenin defterine kaydedilmelidir.
   6. Çalışma kağıdı kullanmak : Daha da güzel bir çalışma için öğretmenimiz öğrencilerine aşağıdaki gibi bir çalışma kağıdı hazırlamalarını ve okuyuşlarını kaydetmelerini isteyebilir. Sınıfa getirilen çalışma kağıtlarını öğretmenimiz toplar ve okuttuğu her öğrencinin okuyuşu ile ilgili küçük notlar yazar. Listeyi öğrenciye tekrar verir. Bunun en güzel faydası da öğrencinin kendi kendini kontrol etmesini sağlamak ve daha düzenli çalışmasını kolaylaştırmaktır. Öğrencinin okuma hızına göre okuma sayısı farklı verilebilir. Okuma sayısı her öğrenciye aynı sayıda verilmek zorunda değildir. Örnek çalışma kağıdı :

 

KUR’AN-I KERİM DERSİ OKUMA ÇİZELGESİ

Ders Öğretmeninin Adı ve Soyadı :

Öğrencinin Adı ve Soyadı :

Sınıfı ve Numarası :       

Sayfa Başından iki Kelime	Okuma sayısı	Son okumadaki  süre (dakika)	Tarih	Öğretmenin değerlendirmesi
Ve İz Kâle	15	1:35	28.01.2006	………………….
………………	………	……….	……….	……………………

 

1. Tecvid öğretiminden önce seri okuyuşu kazandırılmaya çalışılmalıdır. Çünkü harfleri tam tanıyamadan, hızlı okuyuşu kavrayamadan öğrencilerin tecvitli okumakta zorlandıkları akıldan çıkarılmamalıdır. İstisnalar olabilir fakat öncelikle öğrenciler hızlı okuyuşu kavramalıdırlar.
2. Çok okuyuş ve dakikalı okuyuş metodu uygulanırken ev ödevi vermeden önce öğretmen sınıfta koro okuyuşu ile sayfayı en az bir defa okutmalıdır.
3. Her bir öğrenciyi öğretmenin tek tek dinlemesi mümkün olmayabilir. Bu durumda öğretmen kalfa sisteminden, grup çalışmasından faydalanmalıdır.

D. DOĞRU VE DÜZGÜN OKUMAYI GELİŞTİRMEK İÇİN ÖNERİLER :

1. Harflerin, Kur’an-ı Kerim’in Arapça’nın fonetiğine ve tecvit yapısına uygun olarak okunabilmesi için özellikle başlangıçta harf talimi yapılmalıdır. (Eb, ib, ub, ebbe, ibbe, ubbe, bâ, bî, bû). Özellikle de aşağıdaki metotlar uygulanarak TALİM ÇALIŞMASI yapılmalıdır.
2. Yüzüne okuma çalışmalarında önce öğretmen bir defa okumalı ve kelimelerdeki tutulan ve uzatılan yerleri öğrenciler kurşun kalemle işaretlemelidir.
3. İkinci bir adım olarak öğretmen okumalı ve öğrenci tekrar etmeli koro okuyuşu ile talim çalışması yapılmalıdır. Bu okumada öğretmen sınıfın seviyesine göre az az okumalı ve tekrarını istemelidir. Arada bir öğrencilere de tek tek veya küçük gruplar halinde okutularak düzgün telaffuz edip etmedikleri kontrol edilmelidir.
4. Vakit kalırsa okumak isteyen öğrencilerden ayet ayet de sınıfta bir ön okumaları dinlenebilir.
5. Ertesi derste bütün öğrencilerden bu sayfadan okudukları bölümler hataları düzeltilerek dinlenmelidir.
6. Sınıfta veya sınıf dışında çalışılırken CD veya kasetten birkaç defa da dinleyerek öğrencilerin düzgün okuyuşu kavramaları sağlanabilir. Öğrencilerimize elektronik ortamda da dinleyecekleri bölümler verilebilir.
7. Ezberlenecek surelerin farklı hafızlardan okunuşu Öğrencilere CD veya bilgisayar ortamında kullanılacak şekilde verilerek evde, yolda veya boş zamanlarında devamlı dinlemelerine ve ezberlemelerine yardımcı olunmalıdır.
8. Kur’an-ı kerim’i düzgün okumayı öğrenmenin en güzel yolu öğrencinin öğretmenini taklidiyle mümkündür. Doğru bir telaffuz “fem-i muhsin”den öğrenilir. Kur’an dersi, hoca merkezli bir derstir. Bu sebeple öğretmenin sınıfta talim üzere çok okuması ve öğrencilere de tekrar ettirmesi gerekir. Öğretmenin okuyuşunu, ağız ve dudak hareketlerini öğrenciler pür dikkat takip etmelidir. Öğretmen aynı yeri birkaç defa okumalı ; öğrenci bir okuyuşta Mushafa ikinci okuyuşta da hocasına dikkatle bakmalı, üçüncü okumayı da kendileri yapmalıdır.  Böylece düzgün okuyuşu daha çabuk kavraması mümkün olacaktır.

 

E.  TECVİD ÖĞRETİMİ İÇİN ÖNERİLER :

1. Öncelikle tecvit konuları peyderpey kısa ve özlü bir şekilde anlatılmalıdır. Bu kısa anlatımlar öğrencilere sınıfta yazdırılırsa daha kalıcı olur. Kesinlikle ayrıntılara girilmemelidir. İlmî olsun diy onların anlamayacağı kelimeleri ve çok önemli olmayan konular işlenmemelidir. (Medd-i lâzımın çeşitleri gibi).
2. Anlatılan tecvitle ilgili sınıfta Kur’an-ı Kerim’den örnekler buldurulursa daha çabuk kavranması sağlanmış olur.
3. Yine anlatılan konularla ilgili bir sonraki derse örnek bulunması için ödevler verilebilir.
4. En önemlisi bu tecvitlerin nasıl yapılacağıdır. Öğretmen dikkatli bir şekilde bunları sınıfta okuyarak öğretmelidir.
5. Tecvid konularının öğretiminde Medlerle ilgili olanlar, Tenvin ve Sakin nun la ilgili olanlar, Sakin mimle ilgili olanlar, Ra harfinin hükümleri ve diğer tecvid kuralları adı altında ana başlıklarla, gerektiğinde şemalar kullanılarak öğretilebilir.
6. Tecvid öğretiminde bulmaca ve şemalar kullanılmaldır. Gerektiğinde öğrencilerimizin bulmaca hazırlamaları ve sınıflarda uygulaması da mümkün olabilir.
7. Diğer bir adımda da vakıf işaretleri ve Kur’an-ı Kerim’deki bazı işaretlerin anlamları işlenebilir.
8. Tenvin ve sakin nunla ilgili tecvit konularını anlattıktan sonra tahtaya bütün Arap alfabe harflerini yazılır. Tenvin ve sakin nunla ilgili her bir tecvit kuralı için bir şekil (kare, daire, dikdörtgen, üçgen vs.) belirlenir. Tahtadaki harfler tecvid konularına göre belirlenen şekillerin içine alınır. Öğrencilere bu şekillerin içindeki harflerin, hangi tecvit kuralının harfleri olduğu sorulur. Böylece öğrencilerin zihninde harflerin genel fotoğrafı ilgili tecvit kuralına göre kodlanmış olacaktır.
9. Bundan sonraki yüzüne ve ezber okumalarında duruma göre çalışılacak sayfa veya surenin çalışma kağıtlarına yazılması ve meddi tabii hariç bütün tecvidlerin gösterilmesi ve tariflerinin yapılması istenir. Öğretmen bu çalışma kağıdını alır ve inceler geri verir. Kavranılmayan tecvidler varsa işaret koyar ve eksikliklerin tamamlanmasını ister. Yüzüne okumalarda yarım sayfa için bu ödev tecvid konuları kavranıncaya kadar verilir. Ezber sureler için de aynı ödev verilebilir. (Bu çalışmada öğrenciler tekrardan kaçınmak için numara sistemini kullanabilirler. Her yeni tecvide bir numara verirler. Aynı tecvid geldikçe de numarayı kelimenin altına yazmakla yetinirler. Altına da dipnot sistemi gibi tecvidin adını ve tanımını yazarlar. Böylece zihinlerine ilgili tecvid kuralını iyice yerleştirmiş olurlar.)

10. Öğretmen sınıfta tecvid konularından sözlü yoklama çalışması yaparsa konuların pekişmesini sağlar.

11. Tecvit öğretimi tamamlanınca Kur’an-ı Kerimden bir sayfanın fotokopisi verilerek yazılı yoklama yapılır. Öğrenci bu sayfadaki tecvidleri gösterir. Sayfa arkasına da bütün bu tecvidlerin tanımını kısaca yazar. Hükümlerini bildirir. Sınıfa geldiklerinde bu çalışma kâğıdını aralarında değiştirirler ve arkadaşlarının hatalarını bulmaya çalışırlar.

 

1. F.   EZBER ÇALIŞMASI YAPMAK VE EZBERLEMEK İÇİN ÖNERİLER :
   1. 1.     Ezberlenecek sure veya bölümler sınıfta öğretmen tarafından birkaç defa okunur. Bu esnada öğrenciler kelimelerin okunuşundaki uzatılan ve tutulan yerleri kurşun kalemle işaretlerler.
   2. 2.     Öğretmen okur ve öğrenciler tekrar eder ve böylece koro okuyuşu yapılır. Bu tür bir çalışmayla öğrencilerin derse katılımları sürekli kılınabilir; ezberler en az hata payıyla yapılabilir. Koro çalışmasıyla Kur’an dersinde çok önemli bir yeri olan kulağa hitap, üst düzeyde gerçekleşebilir ve sûrelerin-duaların büyük bir bölümü derste ezberlenmiş olacaktır.
   3. 3.      Koro okuyuşu sırasında öğretmen, okunan bölümler öğrencilere tek tek veya grup olarak tekrar ettirir. Böylece öğretmenimiz, onların kavrayış düzeyini ve düzgün okuyup okuyamadıklarını kontrol eder.
   4. Koro okuyuşu sonunda ayet ayet bazı öğrencilere okutulur. Sonra da öğrencilerin çalışılan bu yeri belirlenen bir tarihe kadar ezberlemeleri istenir.
   5. Bir diğer yöntem de şöyle : Ezberlenecek bölüm tahtaya yazılır. Dört beş defa birlikte okuduktan sonra başından veya sonundan birer kelime silerek  öğrencilerden okumaları istenir. Her okuyuşlarından sonra yazılan sure veya bölüm bitinceye kadar kelime kelime silmeye devam edilir.  Böylece daha dersteyken ezberlemelerine zemin hazırlanmış olur.
   6. Öğrencilere kolay ezberletmek için bir başka yöntem de şöyle : Öğrenciler birkaç gruba ayrılır. Her gruba ezberlenecek sûreyi ya da duayı iyi bilen bir öğrenci yerleştirilir ve belirli bir zaman vererek öğrencilerden belirlenen bölümü ezberlemeleri istenir. Sonra da gruplar koro halinde dinlenir ve hangisinin daha iyi okuduğu belirlenerek gruplar arası yarışma yapılır.
   7. Öğrenciler ezberlerini saf ve duru bir zihinle, sakin bir mekanda  önce ayet ayet ezberleyerek daha sonra da tamamını en az on defa ezbere tekrarlayarak ezberlemelidirler.
   8. Ezberlenen bölümü öğretmen dinlerken öğrencinin hatalı okuduğu yerleri onun mushafında veya yazılı bir metinde işaretlemeli ve bu hatalarını düzeltmesini istemelidir.
   9. Ezberlenecek sure veya bölümlerin daha düzgün öğrenilmesi için öğrenciler tarafından çalışma kağıdına anlamlarıyla beraber yazılması ve kelimelerin altında var olan tecvidlerin  gösterilmesinin istenmesi güzel olur.

10. Ezber çalışmalarında başarılı öğrenciler diğer öğrencileri beklemeden sıradaki ezber bölümlere geçmelidirler.

11. Önceki sınıflarda ezberlenen ayetlerin ve surelerin tamamı, sonraki sınıflarda fırsat buldukça yeni ezberlerle birlikte tekrar edilmelidir.

12. Fırsat bulunursa ezberlenecek bölümler CD ve kasetlerden dinletilmelidir. Hatta öğrencilere verilmeli ve fırsat buldukça dinlemeleri söylenmelidir. Kur’an-ı Kerim dersi Ezberleri için Ensar Vakfı Değerler Eğitimi Merkezince hazırlanan “Görüntülü İnteraktif Kur’an Eğitim Programı CD” leri temin edilmeli ve öğrencilerin Fem-i Muhsin okuyuşunu görerek düzgün ezberlemelerine yardımcı olunmalıdır.

13. Ezberlenen dua ve sûrelerin anlamı da aynı mealden veya öğrencilere yazdırılan metinden koro halinde birkaç defa okutulmalıdır. Okunan bu meallerinin de ana hatlarıyla öğrenilmesi teşvik edilmelidir.

14. Öğrencilerimize kolay ve kalıcı bir Kur’an ezberinin nasıl yapılacağı konusunda fotokopi ile çoğaltılıp dağıtılabilecek bir metin, tebliğimizin ekinde sunulmuştur. Burada belirtilen ezberleme yöntemleri öğrencilerimize açıklanırsa ve adım adım uygulanırsa daha sağlıklı bir ezber yapılabileceği kanaatindeyiz.

 

G. KUR’AN-I KERİM DERSİNİN VERİMLİLİĞİNİ ARTIRMAK İÇİN ÖNERİLER :

1. Bazı dersleri özellikle de talim ağırlıklı dersleri okul mescidinde veya uygun bir mekanda öğrencileri halka halinde oturtarak koro uygulaması ile işlemek güzel olur.
2. Kur’an-ı Kerim okumayı ve öğrenmeyi teşvik ve dersi sevdirmek için “Kur’an okumak, öğrenmek ve bazı sureleri okumakla” ilgili hadisler öğrencilere yazdırılabilir ve açıklaması yapılmalıdır.
3. Yüzüne ve ezber derslerinde yeri geldikçe bazı ayetlerin anlamı açıklanarak öğrenciye mesaj verilmesi çok faydalı olur ve kesinlikle yapılmalıdır.
4. Bazı sure ve ayetlerin tefsiri başarılı ve kabiliyetli öğrencilere araştırma ödevi olarak verilebilir. Kısa ve özlü cümlelerle sınıfta anlatmaları istenebilir.
5. Programda olan (yoksa programa alınmalı) okunması gereken meal grupları, açıklanması gereken Kur’an’a ait değerler ve dayanakları, ezberlenecek ve yorumlanacak kısa ayetler derslerde işlenmeli ve öğrencilerin katılımıyla ayetlerin ve konuların yorumları yapılmalıdır. Mümkün olursa bu derslerin anlatımında sunular da kullanılmalıdır.
6. Yüzüne okunan bölümlerin anlamını öğrenciler okuyup neler anlatıldığını beş-on maddede özetleyebilirler. Meal ve tefsir çalışmalarında grup çalışması veya gruba araştırma ödevi de verilebilir.
7. Kur’an-ı Kerim’le ilgili her dönem için veya her yıl için bir okuma kitabı seçilmeli ve öğrencilere aldırıp okutulmalıdır. (Kur’ın içeriği, hayatımızdaki yeri, Kur’an’ı anlamakla ilgili vs. kitap olabilir.
8. Yüzüne, ezber ve tecvid derslerinde daha verimli olmak için mümkün oldukça kalfa usûlünden yararlanılmalıdır.
9. Derslerden fırsat buldukça ara sıra Sahabe-i Kiram’ın Kur’an ezberlemesi ve okumasıyla meşhur olanlarının ve meşhur kıraat imamlarının hayatlarından bahsedilmesi iyi olur.

10. Yine fırsat buldukça öğrencilere farklı hafızların kıraatları dinletilmeli ve güzel Kur’an okumaya teşvik edilmelidir.

11. Kur’an eğitiminde emeği geçen veya Kur’an kıraatıyle ülkemizde veya dünyada meşhur olan insanların ve hafızların hayatlarını anlatan kitap ve CD lerden istifade edilebilir. Öğrencilerimiz bu kitapları okuyarak ve CD leri izleyerek Kur’an-ı Kerim’e ve öğrenip - öğretmeye daha fazla ilgi göstereceklerdir.

12. Erkek öğrenciler arasında olduğu gibi kız öğrenciler arasında da güzel Kur’an okuma yarışmaları yapılmalıdır. Bu çalışma sınıf içinde de yapılabilir.

13. Hafız öğrencilerin hafızlığını kuvvetlendirecek çalışmalar yapılmalıdır. Bunun için de her hafta en az bir iki cüzden sınav yapılabilir.

14. Çevremizde bulunan emekli, görevli veya bu işin ehli hocaefendilerle diyaloga geçip mutlaka öğrencilerimizin özel ders almaları sağlanmalıdır. Bu anlamda çalışmaları olan ve özel dersler verilen mekanlara da öğrencilerimiz yönlendirilmelidir. Bunun için organizeler yapılmalı, onlara mektupla öğrencinin okuyacağı ve çalışacağı alan bildirilmeli, öğrencilerin çalışmalarını düzgün bir kayıtla öğretmene bildirmeleri sağlanmalıdır. Hatta öğrencilerimizin camilerde öğrendiklerini uygulamaları konusunda yardım istenebilir. Müezzinlik ve yaşı müsaitse imamlık yapmaları konusunda müftülük yoluyla diyaloga geçilip uygulamalar yapmaları istenir. İmamlardan da öğrencilerin her bir görev için derecelendirmeler yapmaları istenir ve bu evraklar öğretmende toplanır  o da öğrencilerinin durumunu takip eder. Bu çalışmada öğrenciler uygulamanın içinde olduğu için daha iyi yetişirler. Bu çalışmayla öğrencilerimiz okullarını ve yaptıkları görevlerini daha çok severler.

15. Öğrencilerimizle ara sıra hatim okumaları organize edip sınıfta küçük ikramlarla duasının yapılması Kur’an-ı Kerim okumaya teşvik için çok güzel olur.

Not : Çalışmamızın aşağıdaki ekinde Dua ve Sûreleri  ezberleme yöntemleri ile ilgili bir yazı vardır. Bu yazıda öğrencilerimiz “Dua ve Sureleri nasıl ezberleyelim?” sorusunun cevabını bulacaklardır. Bu yazının öğrencilerimize fotokopi ile çoğaltılıp verilmesinin çok faydalı olacağı kanaatindeyiz.

 

 

 

 

 

 

KUR’AN-I KERİM EZBERLEME’DE ALTIN ÖĞÜTLER

Nazif Yılmaz

Kur’an-ı Kerim’i, bazı sûre ve ayetleri, hatta duaları kolayca  ezberlemek ve ezberlediğimizde daha kalıcı  olması için aşağıdaki yöntemleri adım adım uygulayınız :

• Yüce Rabbimizin sözlerini ezberlediğinizi düşünerek kalbî samimiyetinizi muhafaza ediniz.
• Ezbere başlamadan önce abdestli olunuz. Kur’an-ı Kerim’in başına gelip :”Ya Rabbi! Ben senin kitabının ayetlerini ezberlemek ve öğrenmek için geldim, bana ezberlemeyi ve öğrenmeyi kolaylaştır” deyip samimi kalple bir dua ediniz.
• Kendinizi toparlayıp ezbere yoğunlaşamıyorsanız iki rekat “Hâcet Namazı” kılıp dua ediniz  ve istiğfar okuyunuz. Gönlünüzde bir ferahlamanın, zihninizde bir rahatlamanın ve hafızanızda bir hazırlığın olduğunu fark edeceksiniz.
• Mümkün olduğu kadar zihninizin saf ve duru olduğu anlarda ezber yapınız. Bir de zihninizi boş ve lüzumsuz şeylerden arındırdıktan sonra ezbere başlayınız. Dolu kap boşalmadan içine bir şey yerleştiremezsiniz.
• Ezberleriniz genellikle sabahın erken vakitlerinde saf ve duru zihinle yapmaya çalışınız. Eğer akşam uyumadan önce çalışıp ön hazırlık yaparsanız siz uykuda iken hafızanıza kaydedildiğini fark edersiniz.
• Şunu da unutmayın ki siz Kur’an-ı Kerim’in başına oturduğunuzda, şeytan bütün gücüyle size vesvese verecek ve ne kadar işiniz, probleminiz varsa aklınıza getirecek, sizi Kur’an’dan alıkoymaya çalışacaktır. Bu bir oyundur, sakın tuzağa düşmeyin! Kararlılık gösterin ve “Boşa uğraşma! Ne kadar işim olursa olsun bugün bu saatte benim en önemli işim Rabbimin ayetlerini ezberleyip anlamaya çalışmaktır.” deyin. Sizdeki bu kararlılığı görünce şeytan perişan olur. Bir de “Euzu- Besmele “çekip de ezberlemeye başladınız mı tamam artık, o zaman kaçacak delik arar…
• Rabbimizin bir Hadis-i Kudsi’de “Kur’an’la meşgul olup da dua etmeye, bir şeyler istemeye fırsat dahi bulamayanlara, dua edip isteklerde bulunanlardan daha çok vereceğini” bildirdiğini unutmayınız.
• Mümkün oldukça Mushaf-ı Şeriften veya Kur’an yazısına uygun yerlerden ezberleyiniz.
• Ezberlediğiniz bölümlerin yazı hattı hep aynı olsun. Çünkü gözlerinizle ezberlediğiniz bölümlerin fotoğrafını çekmektesiniz. Hafızanıza aynı hatla kaydettiğinizde hatırlamanız daha da kolay olur.
• Ezber yaptığınız mekan sade ve sessiz olsun. Sade bir mekanda gözlerinizi ve zihninizi meşgul edecek şeyler olmaz ve daha çabuk ezberinize yoğunlaşırsınız. Bir de mümkünse ezberlerinizi hep aynı yerde yapınız. Çünkü yeni şeyler görmek dikkatinizi dağıtır.
• Ezber yaparken mutlaka hafif sesli okuyun. Sesli çalıştığınızda kulaklarınız dan da yardım alırsınız ve daha çabuk ezberlersiniz.
• Harflerin mahreçlerini ve telaffuzlarını okuyuşunuzun düzgün olmasına dikkat ediniz. Çünkü yanlış ezberlediğinizde düzeltmek çok zor olur. Bunun için de hocanız ile çalışınız. Hoca imkanınız yoksa veya fazla çalışamıyorsanız ehil hocaların kaset ve CD lerinden Kur’an dinleyerek harflerin mahreç ve telaffuzlarını düzeltmeye çalışınız.
• Bir sayfayı veya sureyi ezberlemeye başlamadan önce mahreç, telaffuz ve tecvidine dikkat ederek en az on defa yüzüne okuyunuz. Dinleme imkanınız varsa üç dört defa dinleyiniz.
• Ezberleyeceğiniz bölümün mealini okuyunuz. Böylece ezberlediğiniz bölümlerin neleri anlattığını bilirsiniz. Rabbimizin ayetlerini anlarsınız, duygulanırsınız ve daha kolay ezberlersiniz.
• Ayetleri yüzüne okurken mümkünse sesinizi güzelleştirmeye çalışınız. Yani teganni yapınız fakat ağır değil normal hızda okuyunuz. Aşır okuyuşuyla (Çok ağır ve makamlı okuyuşla) ezber yapmak zor olur.
• Birinci ayeti ezberledikten sonra ezberinizden en az üç defa tekrar ediniz.
• İkinci ayeti ezberleyin ve onu da üç defa tekrar ediniz. Sonra da her iki ayeti üç defa tekrar ediniz.
• Daha sonra sıradaki ayeti ezberleyip ezberden üç defa tekrar ederiz. Bu defa, ezberlediğiniz bu üç ayeti üç defa tekrar ederiz. Sayfayı veya sureyi bitirinceye kadar aynı metodu uygulayınız.
• Sonunda da sayfayı ya da sureyi ezberden en az on defa tekrar ederek iyice pekiştiriniz.
• Bu pekiştirmeyi sakın ihmal etmeyin.  “Demir tavında dövülür” atasözünü hatırlayın.
• Ezberlediğiniz yerleri namazlarınızda okuyunuz.
• Mübarek olsun. Artık ezberlediniz… Sıra, ayetlerdeki kurtuluş mesajlarına kulak vermeye, üzerinde düşünmeye ve hayatımıza taşımaya gelmiştir. Bir de insanlara tebliğ edip kurtuluşlara vesile olmaya…

Yetiştirdiği hafızların sayısı dört bine ulaşan, Kur’an hadimi Kayseri Taşcıoğlu Hafızlık Kursu Hocalarından Merhum Hasbekli Mü’min Hocaefendi’nin öğrencilerine devamlı söylediği şu güzel sözle bu öğütleri noktalayalım : “ Siz, Kur’an-ı Kerim’e küllünüzü vermezseniz o size bir cüz’ünü vermez” Yani Siz Kur’an’a her şeyinizi verin ki  (Üzerinde kalbinizle ve zihninizle yoğunlaşın ki) O’ndan bir bölümü öğrenebilesiniz.”